اضطراب جدایی کودکان پیش از رفتن به مدرسه، یک بیماری شایع است و سن به خصوصی دارد. سن اختلال اضطراب جدایی بیشتر از ۶ ماهگی تا ۳ سالگی می باشد. ولی به طور کلی بچه های زیر ۱۲ سال می توانند به اضطراب جدایی مبتلا شوند. البته جای نگرانی نیست چرا که با بالا رفتن سن بچه ها، این اختلال کاهش می یابد و رفته رفته از بین می رود.
اضطراب جدایی کودکان چیست؟
اضطراب جدایی کودکان زمانی شکل می گیرد که افراد به علت جدایی از محیط امن خانه، پدر و مادر، خواهر و برادر یا دوستان خود که ارتباط عاطفی قوی با آن ها دارند، احساس ترس و نگرانی کنند. این احساس ترس و نگرانی و اضطراب به شکل های متفاوتی خود را نشان می دهد مثل اضطراب جدایی در خواب، یا اجتناب از مدرسه رفتن و …
اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی
اضطراب جدایی در کودکان پیش‌دبستانی یکی از چالش‌های مهم در دوران رشد است که می‌تواند تأثیرات بلندمدتی بر سلامت روانی کودک داشته باشد. این اضطراب معمولاً در هنگام جدا شدن کودک از والدین یا مراقب اصلی (مادر یا پدر) بروز میکند و می‌تواند در محیط‌های مختلف مانند خانه، مهدکودک یا حتی محیط‌های اجتماعی دیگر ظاهر شود. این اضطراب در حدود سن ۶ ماهگی تا ۳ سالگی به شدت در کودکان رایج است و معمولاً در سنین بالاتر کاهش می‌یابد، اما در برخی کودکان تا سنین پیش‌دبستانی و حتی ابتدایی نیز ممکن است ادامه یابد.
علل اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی
علت بروز اضطراب جدایی می‌تواند ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و رفتاری باشد:
- تجارب منفی گذشته: تجربه جدا شدن ناگهانی یا ترسناک از والدین، حتی یک بار، می‌تواند اضطراب جدایی را در کودک تشدید کند.
- ویژگی‌های شخصیتی: کودکان با ویژگی‌های شخصیتی حساس‌تر یا اجتماعی‌تر ممکن است بیش از دیگران از جدایی‌ها احساس اضطراب کنند.
- نقص در اعتماد به نفس یا مهارت‌های اجتماعی: کودکانی که تجربه موفقیت‌های کمتری در تعاملات اجتماعی داشته‌اند یا به والدین خود وابستگی شدید دارند، بیشتر در معرض اضطراب جدایی قرار دارند.
- تغییرات محیطی یا خانوادگی: تغییرات در محیط زندگی کودک، مانند جابجایی خانه، تولد خواهر یا برادر، طلاق والدین یا حتی تغییرات در روال زندگی می‌تواند موجب افزایش اضطراب جدایی شود.
- رشد شناختی کودک: کودکان پیش‌دبستانی به طور فزاینده‌ای قادر به درک زمان و مکان هستند و وقتی که از والدین جدا می‌شوند، احساس می‌کنند ممکن است آنها را برای همیشه از دست بدهند. این درک ناقص از پدیده‌هایی مثل بازگشت والدین بعد از مدت زمان مشخص می‌تواند اضطراب ایجاد کند.
علائم اضطراب جدایی در کودکان پیش‌دبستانی
کودکان پیش دبستانی ممکن است نشانه‌های اضطراب جدایی را به روش‌های مختلفی نشان دهند. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- واکنش‌های جسمی: ممکن است کودک به دلیل اضطراب دچار سردرد، دل‌درد یا مشکلات گوارشی شود.
- اختلال در خواب: کودک ممکن است شب‌ها دچار ترس از تنها خوابیدن شود و از والدین درخواست کند که کنار او بمانند.
- تغییرات در رفتار اجتماعی: ممکن است کودک از برقراری ارتباط با دیگران خودداری کند یا در مواجهه با افراد جدید دچار اضطراب شود.
- گریه و فریاد زدن: یکی از شایع‌ترین علائم اضطراب جدایی در کودکانی که در حال ترک محیط آشنا هستند، گریه کردن و فریاد زدن است.
- ناتوانی در جدا شدن از والدین: کودک به سختی می‌تواند از والدین جدا شود و تلاش میکند که با هر وسیله‌ای (چسبیدن به والدین، گرفتن دست‌ها، گریه کردن) مانع جدایی شود.
راهکارهای مقابله با اضطراب جدایی
کنترل اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی نیازمند یک رویکرد حساس، مداوم و تدریجی است. در اینجا چند راهکار مؤثر برای کاهش اضطراب جدایی آمده است:
- استفاده از روش‌های تدریجی: می‌توانید با تدریج جدایی را طولانی‌تر کنید. این بدان معناست که کودک را ابتدا برای مدت کوتاهی از خود جدا کنید و هر بار مدت زمان جدایی را افزایش دهید.
- مدیریت اضطراب والدین: اضطراب والدین می‌تواند به اضطراب کودک افزوده شود. والدین باید با آرامش و اطمینان از محیط جدایی خارج شوند و به کودک نشان دهند که وضعیت تحت کنترل است.
- پاسخ به احساسات کودک با درک و دلسوزی: در لحظات اضطراب، مهم است که به احساسات کودک توجه کرده و از ابراز نگرانی یا عصبانیت اجتناب کنید. برای کودک توضیح دهید که ترس او طبیعی است و شما در کنارش خواهید بود.
- حمایت اجتماعی و روابط مثبت با مربیان و همکلاسی‌ها: کمک به کودک برای برقراری روابط مثبت با مربیان و همکلاسی‌ها می‌تواند اضطراب او را کاهش دهد. کودکانی که در محیط‌های اجتماعی احساس امنیت و پذیرش می‌کنند، معمولاً راحت‌تر از والدین جدا می‌شوند.
- آرام کردن کودک قبل از جدایی: اگر کودک اضطراب دارد، باید به آرامی و با محبت او را پیش از جدا شدن آرام کنید. در صورتی که کودک گریه میکند، از ترک سریع محیط خودداری کنید و زمان کافی برای آرام کردن او بگذارید. این امر به کاهش احساس اضطراب کمک میکند.
- صحبت درباره جدایی به صورت مثبت: به کودک کمک کنید تا جدایی را به عنوان یک اتفاق طبیعی و موقت بپذیرد. می‌توانید برای کودک توضیح دهید که والدین همیشه برمی‌گردند و زمان جدایی کوتاه است. استفاده از کتاب‌ها یا داستان‌هایی که به موضوع جدایی پرداخته‌اند می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- ایجاد روال‌های ثابت و قابل پیش‌بینی: کودکان به ثبات و پیش‌بینی‌پذیری در زندگی نیاز دارند. داشتن یک روال روزانه ثابت برای مواقع جدایی، به کودک کمک میکند تا احساس امنیت بیشتری داشته باشد. به طور مثال، هر روز قبل از رفتن به مدرسه یا مهدکودک می‌توان از یک حرکت خاص مثل بوسیدن یا دادن یک شیء محبت‌آمیز (مثلاً یک اسباب‌بازی کوچک یا یک کارت یادگاری) استفاده کرد.
اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی یک واکنش طبیعی به تغییرات محیطی است که با توجه به سن و مرحله رشد کودک می‌تواند متفاوت باشد. اما در صورتی که این اضطراب به درستی مدیریت نشود، می‌تواند به مشکلات رفتاری و روانی جدی‌تری در آینده منجر شود. استفاده از تکنیک‌های تدریجی، حمایت عاطفی و داشتن روال‌های ثابت از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به کودک کمک کند تا این مرحله را به طور موفقیت‌آمیز پشت سر بگذارد.
استرس کودکان برای مدرسه
استرس کودکان برای مدرسه، دلایل متفاوتی دارد اما اساسی ترین دلیل آن جدایی کودک از مادر و قدم گذاشتن در یک محیط جدید می باشد. استرس و اضطراب کودکان برای مدرسه، بخصوص در سال های اول مدرسه طبیعی است و باید کودکان را درک کرد. شما می توانید با استفاده از راهکارهای مناسب این اضطراب را کاهش دهید. همچنین برای درمان این بیماری باید صبور باشید. به طور مثال:
- پیش از شروع سال تحصیلی، به همراه او از مدرسه بازدید کنید.
- سعی کنید به او کمک کنید تا دوستانی در بین همکلاسی هایش پیدا کند.
- قبل از رفتن به مدرسه با کودک خود همراه شوید و برای برگشتن به دنبال او بروید.
- درباره مدرسه توضیحات لازم را به او بدهید مثلا از خاطرات خوب خودتان برای آنها بگویید.
- به یاد داشته باشید انتخاب یک معلم صبور و مهربان و یک مدرسه خوب، به خصوص در سال های اول مدرسه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می تواند کودک را به مدرسه رفتن علاقه مند تر کند.
اضطراب جدایی کودکان از والدین
اضطراب جدایی کودکان از والدین، رشد کردن کودک نیست بلکه یک بیماری است که باید به کمک والدین و مشاوران متخصص درمان شود. گاه ممکن است اضطراب جدایی کودکان از والدین سخت درمان شود اما همراهی شما والدین عزیز تاثیر بسیار مثبتی در روند درمانی خواهد داشت. به هیچ وجه از واژه های منفی و تنبیهی مانند “اگه بچه خوبی نباشی به معلمت میگم” استفاده نکنید چرا که این نوع رفتارها و لجبازی با کودک باعث وخیم تر شدن اوضاع می شود. فراموش نکنید مدیریت اضطراب کودکان توسط والدین، از اهمیت زیادی برخوردار است. باید بتوانید جدا بودن از فرزندتان را با او تمرین کنید اما زیاده روی نکنید، خداحافظی با او را طولانی نکنید، تسلیم نشوید و حتما از مشاور خود درباره مدیریت بهتر این وضعیت سوال کنید.
حتما به این موضوع توجه داشته باشید که روش تربیتی دانش آموزان ۶ تا ۱۲ ساله به دلیل شکل گیری بسیاری از جنبه های شخصیتی کودکان در این سنین از اهمیت بالایی برخوردار است.
چطور استرس رفتن به مدرسه را کاهش دهیم؟
برای کاهش استرس رفتن به مدرسه، در ادامه چندین روش را به کمک متخصصان حوزه روانشناسی به شما پیشنهاد می کنیم:
- گفتگو درمانی: گفتگو درمانی کمک میکند تا از استرس کودک کاسته شود. درمانگر می تواند با گوش دادن به حرف های فرزند شما، علت این بیماری را ریشه یابی کند و راهکار های مفیدی به شما و فرزند دلبندتان ارائه دهد.
- بازی درمانی: در سنین پایین تر که امکان گفتگو وجود ندارد، بازی درمانی روش موثرتری است. بازی درمانی باعث می شود تا مشاور، با بازی و سرگرمی به احساسات درونی کودک پی ببرد و این احساسات را به راه درست هدایت کند.
- کمک گرفتن از مشاورین مدرسه: مشاوره در مدرسه و توسط مشاورین مدرسه که شناخت بیشتری بر کودک دارند از دیگر روش های کاهش استرس برای رفتن به مدرسه می باشد.
- شرکت در جلسات مشاوره مدرسه: شما می توانید در جلسات مشاوره مدرسه شرکت کنید. حضور والدین همراه با کودک و همینطور حضور کودکان به صورت تکی کمک می کند تا مشاور شناخت بیشتری پیدا کرده و بر اساس آن، راهکار های بهتری ارائه دهد.
- دارو درمانی: گاه در کنار مشاوره باید از دارو درمانی هم کمک گرفته شود. لازم است دارو درمانی حتما تحت نظر یک متخصص با تجربه مانند روانپزشک صورت بگیرد. مصرف خودسرانه دارو، به هیچ وجه توصیه نمی شود.
تشخیص و درمان اضطراب جدایی در کودک
تشخیص و درمان اضطراب جدایی در کودک حتما باید توسط مشاوران متخصص این حوزه انجام شود. روانشناسان و روانپزشکان این حوزه می توانند با توجه به نشانه هایی مانند اختلال در خواب کودک، امتناع از ارتباط با همسالان و … اضطراب جدایی را تشخیص دهند. درمان اضطراب جدایی در کودک می تواند در طی جلسات مشاوره فردی، جلسات مشاوره با والدین و حتی قرار گرفتن کودک در کنار گروه همسالان، انجام شود.
